Viêm Họng Do Trào Ngược Dạ Dày Thực Quản: Nguyên Nhân Và Cách Kiểm Soát

Trào ngược dạ dày là tình trạng dịch vị từ dạ dày trào ngược lên thực quản qua lỗ tâm vị. Khi hiện tượng này xảy ra thường xuyên, gây ra các triệu chứng ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, nó được xem là một bệnh lý cần điều trị.

Nếu không kiểm soát và điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày có thể gây ra các vấn đề về tiêu hóa như viêm loét dạ dày, chảy máu thực quản, chít hẹp thực quản. Bên cạnh đó, bệnh còn làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác như viêm thanh quản, viêm họng hạt, viêm tai giữa và các vấn đề liên quan đến đường hô hấp.

Cơ chế gây bệnh

Trào ngược dạ dày thực quản gây viêm niêm mạc thực quản, suy yếu cơ thắt khiến miệng thực quản luôn trong trạng thái mở. Đặc biệt vào ban đêm, dịch dạ dày dễ dàng trào ngược lên họng, lan đến mũi xoang, tai và thậm chí tràn vào thanh khí quản, phổi.

Nguyên nhân gây viêm họng, viêm tai và bệnh lý hô hấp do dịch axit từ dạ dày trào lên vùng hầu họng theo hai cơ chế chính:

• Cơ chế thứ nhất: Lượng dịch trào ngược quá nhiều gây kích thích mạnh lên niêm mạc hầu họng – một khu vực đặc biệt nhạy cảm. Khi tiếp xúc với axit dạ dày, tế bào niêm mạc bị viêm, dẫn đến viêm họng, viêm tai giữa, khàn giọng, khó nuốt.

• Cơ chế thứ hai: Dịch mật trào ngược lên hầu họng và thanh quản, kích thích dây thần kinh, làm rối loạn hoạt động đóng mở của cơ vòng thực quản. Điều này không chỉ khiến áp lực dạ dày gia tăng mà còn làm axit tiếp tục trào ngược, kéo dài tình trạng viêm.

Phân biệt viêm họng do trào ngược với các bệnh viêm họng khác

Viêm họng do trào ngược có sự khác biệt rõ ràng so với viêm họng do viêm phế quản, do đó phương pháp điều trị cũng không giống nhau. Để đạt hiệu quả cao, bệnh nhân trào ngược cần tuân thủ phác đồ kết hợp giữa bác sĩ tiêu hóa và bác sĩ tai mũi họng.

Sự khác biệt giữa bệnh nhân tiêu hóa và bệnh nhân tai mũi họng (Koufman, 1991).

Phương pháp điều trị 

Họng nằm tại giao điểm giữa đường ăn và đường thở, do đó, các vấn đề về họng có mối liên hệ mật thiết với bệnh lý mũi xoang và dạ dày - thực quản. Để điều trị hiệu quả viêm họng do trào ngược, cần kiểm soát tốt các triệu chứng liên quan đến bệnh lý này.

Trào ngược dạ dày là tình trạng cần quá trình điều trị lâu dài và kiên trì. Một số trường hợp chỉ cần vài tháng dùng thuốc, nhưng có người phải mất hàng năm mới có thể kiểm soát bệnh. Việc điều trị hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp giữa thay đổi thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống hợp lý và sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ. Trong một số tình huống, can thiệp y khoa có thể được áp dụng để cải thiện tình trạng bệnh.

Tạo thói quen sống, sinh hoạt lành mạnh

• Chế độ ăn uống hợp lý: Duy trì thói quen ăn uống khoa học giúp hạn chế tình trạng trào ngược dịch dạ dày. Nên tránh các thực phẩm chứa chất kích thích như cà phê, nước có ga, đồng thời hạn chế tiêu thụ thực phẩm giàu chất béo như socola, mỡ động vật, bơ…

• Kiểm soát tâm lý: Căng thẳng kéo dài có thể làm gia tăng nguy cơ trào ngược dạ dày. Việc thư giãn, giảm stress không chỉ cải thiện sức khỏe tiêu hóa mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.

• Thói quen ngủ nghỉ khoa học: Đi ngủ đúng giờ, đặc biệt trước 22h, giúp cơ thể cân bằng và giảm nguy cơ trào ngược. Vì trào ngược thường xảy ra khi nằm do cơ thắt thực quản dưới yếu, nên kê cao đầu khoảng 15 - 20cm khi ngủ sẽ giúp hạn chế tình trạng này.

Sử dụng thuốc

• Thuốc trung hòa acid: Có tác dụng giảm độ acid của dịch vị, thường sử dụng các muối nhôm, muối magnesi hoặc các chế phẩm như alusi, maalox. Phương pháp này phù hợp với trường hợp trào ngược mức độ nhẹ.

• Thuốc kháng thụ thể H2: Nhóm thuốc kháng histamine H2 giúp ức chế quá trình tiết acid trong dạ dày, hỗ trợ kiểm soát triệu chứng trào ngược hiệu quả.

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Là nhóm thuốc ngăn chặn tiết acid mạnh nhất, bao gồm omeprazole, rabeprazole, esomeprazole... Thường được chỉ định cho các trường hợp trào ngược họng - thanh quản.

Việc sử dụng thuốc kéo dài có thể làm giảm acid dạ dày quá mức, gây ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa, dẫn đến tình trạng đầy chướng và làm suy yếu cơ thắt thực quản dưới, khiến trào ngược tiếp tục xảy ra. Do đó, thuốc chỉ nên được dùng để kiểm soát triệu chứng tạm thời, không phù hợp để điều trị lâu dài.

Sử dụng biện pháp can thiệp

Phẫu thuật trở thành giải pháp cần thiết khi bệnh tiến triển nghiêm trọng, gây tổn thương đáng kể đến các mô tế bào xung quanh hoặc khi điều trị kéo dài không mang lại hiệu quả. Can thiệp phẫu thuật giúp tái tạo một van mới tại vùng cơ tâm vị, đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn tình trạng dịch vị và thức ăn trào ngược lên thực quản cũng như họng.

Khám và điều trị ở đâu tốt?

Để kiểm soát hoàn toàn tình trạng ho và viêm họng do trào ngược, điều quan trọng nhất là điều trị tận gốc bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Khi axit dạ dày không còn tác động lên vùng hầu họng, các triệu chứng khó chịu sẽ dần biến mất.

Vì vậy, người bệnh cần thăm khám tại các cơ sở y tế chuyên sâu về tiêu hóa. Tùy vào mức độ bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp. Trong nhiều trường hợp, sự phối hợp giữa bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa và bác sĩ tai mũi họng là cần thiết để đạt hiệu quả tối ưu.

Dưới đây là một số địa chỉ uy tín tại Hà Nội chuyên khám và điều trị bệnh lý đường tiêu hóa:

• hoa Tiêu hóa - Bệnh viện Bạch Mai

• Địa chỉ: Tầng 5 nhà P, Số 78 đường Giải Phóng - Đống Đa - Hà Nội

• Khoa phẫu thuật tiêu hóa - Bệnh viện Việt Đức

• Địa chỉ: Số 40 phố Tràng Thi - Hoàn Kiếm - Hà Nội

• Trung tâm Tiêu hóa - Bệnh viện E

• Địa chỉ: Số 89 đường Trần Cung - Nghĩa Tân - quận Cầu Giấy - Hà Nội

• Bệnh viện Đa khoa Bảo Sơn

• Địa chỉ: Số 52 Nguyễn Chí Thanh - Đống Đa - Hà Nội

•  Phòng khám đa khoa Hoàng Long

• Địa chỉ: Tầng 10, tòa VCCI, số 9 Đào Duy Anh - Hà Nội

Khi gặp tình trạng ho, viêm họng nhưng chưa xác định được nguyên nhân, việc thăm khám tại chuyên khoa Tai Mũi Họng là lựa chọn phù hợp. Nếu nguyên nhân xuất phát từ trào ngược dạ dày, bác sĩ sẽ khuyến nghị kiểm tra thêm tại chuyên khoa Tiêu hóa để có hướng điều trị chính xác.