Tên gọi khác: Pyodermites, Chốc
Triệu chứng
Xuất hiện mụn nước, bọng nước có mủ ở da đầu, xung quanh hốc tự nhiên (mắt, mũi, miệng...), chân tay hoặc rải rác khắp người, ngứa, sốt, mệt mỏi, sưng hạch.
Chẩn đoán
Hỏi bệnh sử và khám thực thể.
Lấy dịch ở bọng nước làm xét nghiệm tìm vi khuẩn.
Điều trị
Sử dụng kháng sinh đường uống tác động vào nhóm vi khuẩn Gr (+) như Oxacillin, Cloxacillin hoặc kháng sinh nhóm Cephalosporin thế hệ 1-2 như Cephalexin. Các thuốc bôi tại chỗ: thuốc sát khuẩn tại chỗ như dung dịch thuốc màu Milian, Castellani có tác dụng diệt khuẩn, làm khô tổn thương; thuốc mỡ có kháng sinh hoặc chất diệt khuẩn như mỡ Gentamycin, Neomycin, Mupirocin, Acid Fusidic; thuốc mỡ hoặc cream có chứa cả kháng sinh và Corticoid nhẹ và vừa như Fucidin H, Fucicort, Neocortef cũng có thể dùng trong giai đoạn viêm nhiều. Ngoài thuốc bôi tại chỗ còn có thể sử dụng thuốc tím pha loãng 1/10.000 để ngâm vùng tổn thương và tắm. Các loại Lotion hoặc gel làm sạch da và giữ ẩm cho da như Cetaphil, Lactacid, Eucerin… tắm cũng giúp da sạch sẽ, tránh khô da. Chú ý không dùng tay để làm dập vỡ mụn nước, mụn mủ, không cạy vảy da. Để phòng bệnh cần vệ sinh sạch sẽ, giữ da khô, thoáng, rửa tay hằng ngày sạch sẽ bằng xà phòng, cắt ngắn móng tay, tránh cào gãi trầy xước. Bôi thuốc kháng sinh, diệt khuẩn vào các nốt trầy xước, côn trùng cắn đốt.
Nguyên nhân
Bệnh viêm da mụn mủ truyền nhiễm (bệnh chốc) là bệnh da thường gặp do nhiễm vi khuẩn liên cầu (liên cầu khuẩn). Bệnh có tính lây lan, nhất là đối với trẻ em, có thể lây lan thành dịch ở trong gia đình hoặc trong trường học. Bệnh chốc có thể xảy ra quanh năm nhưng phổ biến nhất vào mùa hè. Bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ < 10 tuổi.
Các thông tin y học thế giới cho rằng bệnh chốc xuất hiện ở khắp nơi, mọi vùng lãnh thổ trên thế giới. Những địa phương có trình độ dân trí thấp, điều kiện vệ sinh kém thì tỷ lệ bệnh chốc cao. Ở Việt Nam, chưa có tài liệu nói tỷ lệ lưu hành bệnh chốc.
Các biến chứng có thể xảy ra do bị chốc có thể là viêm hạch bạch huyết biến thành áp xe. Nếu chốc lan rộng có thể biến chứng viêm cầu thận, nhiễm khuẩn huyết.
Biểu hiện ban đầu là dát đỏ, sau xuất hiện bọng nước to bằng hạt đỗ, hạt ngô hoặc lớn hơn chứa chất dịch lúc đầu màu vàng trong, về sau rất nhanh chóng trở thành đục và hóa mủ. Bọng nước vỡ ra và đóng vảy tiết màu vàng. Khi cạy vảy, ở dưới là một vết trợt nông, tròn đều đặn, màu đỏ hồng. Xung quanh vảy tiết màu vàng thường có một viền vảy mỏng. Các bọng nước liên kết lại thành mảng, vỡ ra đóng vảy tiết, giới hạn rất rõ, hơi lõm ở giữa. Vảy tiết sẽ bong đi và da trở lại bình thường.
Vị trí thường bị chốc thường là: mặt, hai bên má, xung quanh các lỗ tự nhiên, da đầu và ở tay chân. Các phần khác của cơ thể ít gặp hơn. Ở trẻ em, do gãi, vi khuẩn từ chỗ này lây lan sang chỗ khác làm cho bệnh lan ra khắp cơ thể. Thường gặp các tổn thương kết hợp do liên cầu khuẩn như: nứt mép, viêm sau kẽ tai, kẽ mũi má... Có bọng nước rất to, có khi bọng nước rất bé giống như hạt kê. Có trường hợp loét sâu xuống (chốc loét) thường xuất hiện ở chi dưới trên bệnh nhân suy dinh dưỡng và do độc lực của vi khuẩn gây bệnh mạnh.
Phòng ngừa
Tác nhân gây bệnh chốc là tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) hoặc liên cầu khuẩn tan máu nhóm A (group A beta-hemolytic streptococcus)
Hình thái:
Tụ cầu vàng là một vi khuẩn gram dương, có hình cầu kích thước 1 mm, tụ thành đám như chùm nho, không di động, không sinh nha bào. Khuẩn lạc của tụ cầu vàng tạo ra sắc tố màu vàng.
Liên cầu khuẩn tan máu nhóm A là một vi khuẩn gram dương, hình cầu, kích thước 1 mm, xếp thành hàng dài 3, 4, 5,... tế bào cạnh nhau, không di động, không sinh nha bào. Khuẩn lạc của liên cầu khuẩn tan máu tạo ra vòng tan máu kiểu bêta xung quanh khuẩn lạc.
Khả năng tồn tại trong môi trường bên ngoài:
Tụ cầu có sức đề kháng cao hơn liên cầu. Nhưng cả 2 vi khuẩn này bị chết ở 70oC sau 15 phút. Trong vảy của mụn nhọt bong vào không khí, trên da vi khuẩn tồn tại được 2-3 ngày.
Các thuốc sát khuẩn thường dùng có thể tiêu diệt được vi khuẩn.
Điều trị
Biện pháp dự phòng: Vệ sinh da, nhất là mùa hè.
Biện pháp chống dịch: Cách ly người bệnh, nhất là ở các nhà hộ sinh, nhà trẻ, mẫu giáo.