Tên gọi khác: Giãn tĩnh mạch thực quản , Oesophageal Varices
Triệu chứng
Nôn ra máu, đau ngực, khó thở, ngất xỉu, phân có màu đen, thiếu máu, mệt mỏi.
Chẩn đoán
Hỏi bệnh sử và khám thực thể.
Xét nghiệm máu để đo số lượng tế bào máu đỏ và khả năng đông máu.
Xét nghiệm máu toàn bộ (CBC)
Bảng chuyển hóa toàn diện (CMP)
Kiểm tra bổ sung có thể được yêu cầu: nội soi đường tiêu hóa trên (EGD)
Xét nghiệm thời gian Thromboplastin từng phần hoạt hóa (APTT hoặc PTT)
Xét nghiệm đo thời gian Prothrombin.
Điều trị
Đối với trường hợp bệnh nhẹ, không chảy máu thì chỉ cần theo dõi, không phải điều trị. Một số loại thuốc (như Beta-blockers và Nitrat) có thể giúp giảm nguy cơ chảy máu. Đối với những trường hợp tĩnh mạch thực quản mở rộng, chảy máu hoặc có nguy cơ chảy máu, cần tập trung vào việc làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa và dùng các biện pháp tác động trực tiếp lên tĩnh mạch như tiêm xơ, thắt tĩnh mạch thực quản bằng vòng cao su. Một số biện pháp cơ học như tạo các đường nối thông từ tĩnh mạch cửa sang tĩnh mạch chủ bằng TIPS (Transjugular Intrahepatic Portosystemic Shunt) hay phẫu thuật đều giúp làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa. Trong trường hợp giãn tĩnh mạch thực quản do xơ gan, ghép gan là cách điều trị duy nhất có hiệu quả.
Nguyên nhân
Giãn tĩnh mạch thực quản là một trong những biểu hiện của hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa, nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể tử vong.
Nguyên nhân gây giãn tĩnh mạch thực quản chính là nguyên nhân làm tăng áp tĩnh mạch cửa, bao gồm:
- Tắc trước xoang: Do chèn ép từ các nhánh lớn tĩnh mạch cửa trở ra hoặc chèn ép từ các nhánh nhỏ tĩnh mạch cửa (tiểu thùy) trở lên.
- Tắc lại xoang.
- Tắc sau xoang: Tắc trong gan do chèn ép tĩnh mạch trên gan nhỏ (tiểu thùy), phổ biến là do xơ gan. Tắc ngoài gan do chèn ép tĩnh mạch trên gan trở lên.
- Tăng áp tĩnh mạch cửa không do tắc mà do luồng máu đến nhiều hoặc tăng áp tĩnh mạch cửa không rõ nguyên nhân (bệnh banti).
Phòng ngừa
Các tĩnh mạch thực quản mở rộng khi dòng máu đến gan chậm lại. Thường thì dòng chảy của máu bị chậm do mô sẹo trong gan gây ra bởi bệnh gan. Khi máu đến gan chậm lại, nó bắt đầu trở lại, dẫn đến áp lực tăng lên trong tĩnh mạch lớn (cổng tĩnh mạch) mang máu đến gan. Đôi khi các tĩnh mạch có thể bị vỡ và chảy máu.
Giãn tĩnh mạch thực quản thường là biến chứng của xơ gan. Các bệnh và tình trạng khác cũng có thể gây giãn tĩnh mạch thực quản. Nguyên nhân có thể bao gồm:
- Sẹo gan nặng (xơ gan). Một số bệnh gan có thể dẫn đến xơ gan như viêm gan, bệnh gan do rượu và chứng rối loạn đường mật gọi là xơ gan đường mật chính.
- Huyết khối. Một cục máu đông trong tĩnh mạch cửa hoặc trong tĩnh mạch có nguồn cấp vào trong tĩnh mạch cửa được gọi là các tĩnh mạch lách có thể gây ra giãn tĩnh mạch thực quản.
- Nhiễm ký sinh trùng. Sán máng là ký sinh trùng được tìm thấy trong các nước thuộc châu Phi, Nam Mỹ, vùng Caribbean, Trung Đông và Đông Nam Á. Các ký sinh trùng có thể gây hại cho gan, cũng như phổi, ruột và bàng quang.
- Hội chứng khiến máu trở lại trong gan. Hội chứng Budd - Chiari là một tình trạng hiếm gặp, gây ra các cục máu đông có thể chặn các tĩnh mạch đưa máu khỏi gan.
Điều trị
Nếu đã được chẩn đoán mắc bệnh gan, có thể lo lắng về nguy cơ biến chứng nặng hơn.
Bạn có thể thực hiện các bước để giữ gan càng khỏe mạnh càng tốt, chẳng hạn như:
Không uống rượu
Những người bị bệnh gan thường được khuyên cai rượu. Uống rượu có thể tăng gánh nặng cho gan đã bị tổn thương.
Có chế độ ăn uống khỏe mạnh
Ăn nhiều các loại trái cây và rau quả. Chọn ngũ cốc nguyên cám và các nguồn Protein nạc. Giảm lượng thức ăn béo và đồ chiên xào.
Duy trì trọng lượng khỏe mạnh
Lượng chất béo dư thừa của cơ thể có thể gây tổn thương gan. Giảm cân nếu bị béo phì hoặc thừa cân.
Cẩn thận khi dùng hóa chất
Tuân thủ các hướng dẫn về hóa chất gia dụng, chẳng hạn như nguồn cung cấp làm sạch và thuốc xịt côn trùng. Nếu làm việc với hóa chất, hãy tuân thủ tất cả các biện pháp phòng ngừa an toàn. Gan có vai trò loại bỏ các độc tố khỏi cơ thể, vì thế để gan được nghỉ ngơi, cần giới hạn lượng độc tố gan phải xử lý.
Giảm nguy cơ viêm gan
Dùng chung kim tiêm và quan hệ tình dục không an toàn có thể làm tăng nguy cơ viêm gan B và C. Bảo vệ bản thân bằng cách hạn chế hoặc quan hệ tình dục an toàn. Hỏi bác sĩ xem có nên chủng ngừa viêm gan B không.