Nhận biết thời điểm thụ thai (Fertility awareness methods)

1. Nhận biết thời điểm thụ thai là gì (fertility awareness methods fam)?

Nếu bạn muốn ngừa thai, bạn có thể kiêng giao hợp trong khoảng thời gian này hoặc sử dụng biện pháp ngừa thai bằng màng chắn như bao cao su. Nếu bạn đang mong con, bạn nên giao hợp thường xuyên hơn vào khoảng thời gian này, lý tưởng nhất là mỗi ngày hay cách ngày. Phương pháp này chỉ nên áp dụng đối với phụ nữ có chu kỳ kinh đều.

Chu kỳ kinh nguyệt của người phụ nữ được xác định từ ngày đầu của lần hành kinh này (được gọi là ngày 1) đến ngày đầu của lần Hành kinh tiếp theo (ngày 1 của chu kỳ kinh kế tiếp). Một chu kỳ kinh nguyệt bình thường kéo dài khoảng 28 ngày.

Bình thường, trong một chu kỳ kinh nguyệt, buồng trứng (Ovary) người phụ nữ sẽ phóng thích ra trứng (Oocyte) gọi là “Sự rụng trứng” (Ovulation). Trong một chu kỳ kinh nguyệt bình thường, sự rụng trứng xảy ra khoảng 14 ngày trước lần hành kinh chu kỳ kế tiếp. Số ngày từ khi rụng trứng đến khi hành kinh thường không thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt. Sau khi trứng được phóng thích khỏi buồng trứng, trứng sẽ di chuyển vào bên trong ống dẫn trứng, hướng về buồng tử cung.

Để thực hiện được phương pháp nhận biết thời điểm thụ thai, người phụ nữ cần biết rằng chu kỳ kinh nguyệt chia làm 3 thời điểm:

• Giai đoạn không thụ thai trước rụng trứng
• Giai đoạn thụ thai: 5-7 ngày trong khoảng giữa kỳ kinh, bao gồm vài ngày trước và ngày sau rụng trứng. Để tránh thai hiệu quả, trong giai đoạn thụ thai này vợ chồng không nên giao hợp, hoặc nếu giao hợp nên dùng các biện pháp ngừa thai hiệu quả.
• Giai đoạn không thụ thai sau rụng trứng.

Trứng (Oocyte) có khả năng sống trong vòi trứng (Fallopian tube) khoảng 24 giờ sau rụng trứng. Tinh trùng của người đàn ông có thể sống trong cơ thể người phụ nữ khoảng 3-5 ngày sau quan hệ tình dục.

Bạn có thể Mang thai nếu bạn giao hợp không bảo vệ trong khoảng 5 ngày trước rụng trứng đến 1 ngày sau rụng trứng. Khả năng có thai cao nhất khi tinh trùng của người đàn ông vẫn sống và hiện diện trong ống dẫn trứng khi người phụ nữ đang trong giai đoạn rụng trứng.

FAMs hiệu quả chỉ khoảng 76-88%: điều này có nghĩa là 12- 24 cặp trong 100 cặp vợ chồng áp dụng ngừa thai này sẽ vỡ kế hoạch mỗi năm, điều này phụ thuộc vào bạn sử dụng phương pháp nào trong FAM. Nếu bạn kết hợp nhiều phương pháp FAMs với nhau thì hiệu quả sẽ tốt hơn.

Chúng ta cần ghi nhớ: Chu kỳ kinh nguyệt của người phụ nữ được xác định từ ngày đầu của lần hành kinh này (được gọi là Ngày 1) đến ngày đầu của lần hành kinh tiếp theo.

5.1 Phương pháp tính lịch (Calendar days Method): tính những ngày có thể mang thai

• Ghi lại các ngày có kinh của 6-12 chu kỳ trước đây
• Ngày sớm nhất có thể đậu thai bằng số ngày của vòng kinh ngắn nhất trừ 18
• Ngày trễ nhất có thể đậu thai bằng số ngày của vòng kinh dài nhất trừ 11

5.2 Phương pháp tính ngày chuẩn (Standard days Method)

Phương pháp tính ngày chuẩn cho chúng ta các quy tắc chuẩn về ngày có khả năng thụ thai cao nhất trong chu kỳ kinh nguyệt. Đối với phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt dao động trong khoảng 26-32 ngày, tránh giao hợp vào ngày 8-19.

Nếu bạn muốn tránh thai, bạn nên kiêng giao hợp vào những ngày đó hoặc sử dụng phương pháp rào chắn như bao cao su. Nếu bạn đang mong con bạn nên giao hợp thường xuyên từ ngày 8 đến ngày 19, giao hợp mỗi ngày hoặc cách ngày. Phương pháp tính ngày chuẩn tốt nhất khi chu kỳ kinh nguyệt của bạn đều đặn và kéo dài từ 26 đến 32 ngày.

Có thể sử dụng Phương pháp tính ngày chuẩn bằng công cụ Chuẩn hóa màu, Cyclebeads (chuỗi hạt màu): đối với phụ nữ có chu kỳ dao động trong khoảng 26-32 ngày, nếu muốn ngừa thai sẽ tránh giao hợp vào ngày 8-19 (hạt trắng trên chuỗi hạt tính chu kỳ). Không cần theo dõi tính chất chu kỳ kinh trong 3-6 tháng.

5.3 Phương pháp xác định rụng trứng dựa trên chất nhầy cổ tử cung

Đây là phương pháp nhận biết sự thay đổi của chất nhầy tiết ra từ cổ tử cung, màu sắc và tính chất của chất nhầy.

Trước khi rụng trứng, lượng chất nhầy này được tiết ra nhiều hơn, trong, day, loãng. Sau rụng trứng, chất nhầy đục, đặc, bở và số lượng ít đi hoặc không có. Nếu bạn muốn tránh thai, bạn nên kiêng giao hợp hoặc sử dụng phương pháp rào chắn như bao cao su vào những ngày bạn nhận thấy có chất nhầy tiết ra. Để dễ đậu thai, bạn nên giao hợp mỗi ngày hoặc cách ngày khi nhận thấy có chất nhầy nhiều, trong, dai, loãng.

Khi bạn sử dụng phương pháp xác định rụng trứng dựa trên chất nhầy cổ tử cung, bạn nên biết rằng bất cứ thay đổi nào về sức khỏe và thói quen sinh hoạt hàng ngày đều có thể ảnh hưởng và làm việc nhận biết rụng trứng trở nên khó khăn hơn. Thuốc, dung dịch vệ sinh phụ nữ, thụt rửa âm đạo, quan hệ tình dục, việc nuôi con bằng sữa mẹ, khám Phụ khoa có sử dụng chất bôi trơn đều có thể ảnh hưởng đến chất nhầy cổ tử cung và làm kết quả nhận định không chính xác nữa.

Để kiểm tra tính chất dịch nhầy cổ tử cung, người phụ nữ phải kiêng giao hợp trong 24 giờ trước đó vì tinh dịch và dịch tiết âm đạo có thể làm thay đổi chất nhầy cổ tử cung.

• Chất nhầy sau có kinh: ít hoặc không tìm thấy.
• Chất nhầy trước rụng trứng: đục, vàng hoặc trắng, dính.
• Chất nhầy rụng trứng: nhiều, trong, dai, kéo dài được.
• Chất nhầy sau rụng trứng: đục, đặc, bở.
• Chất nhầy sau rụng trứng hoặc sau thụ thai: ít hoặc không có.

5.4 Phương pháp hai ngày (Two-day Method)

Phương pháp Two-Day Method là một biến thể của phương pháp xác định rụng trứng dựa trên chất nhầy cổ tử cung. Phương pháp này sử dụng tính chất dịch tiết âm đạo nhưng đơn giản hơn. Bạn sẽ kiểm tra chất nhầy cổ tử cung ít nhất 2 lần 1 ngày và tự hỏi mình 2 câu hỏi:

• Tôi có nhìn thấy sự tiết dịch nào ngày hôm nay hay không?
• Tôi có nhìn thấy sự tiết dịch nào ngày hôm qua hay không?
• Nếu không thấy có sự tiết dịch nào trong 2 ngày liên tiếp, bạn có thể giao hợp được. Nếu bạn nhận thấy có hiện diện chất nhầy trong ngày hôm nay và hôm qua, bạn có thể đang ở trong giai đoạn cửa sổ thụ thai. Nếu bạn muốn ngừa thai, bạn có thể kiêng giao hợp hoặc sử dụng phương pháp rào chắn như bao cao su. Nếu bạn mong con, bạn có thể giao hợp mỗi ngày hoặc cách ngày.

5.5 Đo thân nhiệt cơ bản

Thân nhiệt cơ bản là nhiệt độ cơ thể khi nghỉ ngơi hoàn toàn. Ở hầu hết phụ nữ, thân nhiệt cơ bản sẽ tăng nhẹ xung quanh ngày rụng trứng và tiếp tục giữ mức tăng trong giai đoạn sau của chu kỳ kinh nguyệt. Thời điểm dễ đậu thai ở người phụ nữ là khoảng 2-3 ngày trước khi tăng thân nhiệt.

• Thời điểm đo thân nhiệt: đo thân nhiệt vào lúc sáng sớm sau khi thức dậy và trước khi có bất cứ hoạt động nào. Đo và ghi nhận thân nhiệt hàng ngày. Vào thời điểm trước rụng trứng, thân nhiệt tăng lên. Giai đoạn dễ có thai được xác định là ngày đầu tiên thân nhiệt giảm xuống hoặc khi có sự gia tăng nhiệt độ 3 ngày liên tiếp. Nếu muốn ngừa thai, bạn nên kiêng giao hợp bắt đầu từ ngày đầu tiên của chu kỳ kinh nguyệt tới sau 3 ngày liên tiếp nhiệt độ tăng lên.

Dựa vào biểu đồ nhiệt độ cơ thể phụ nữ có thể dự đoán được ngày rụng trứng. Thông thường, các ngày có kinh nguyệt và trước ngày trứng rụng 2 ngày, thân nhiệt cơ bản sẽ thấp hơn thân nhiệt trung bình 0,2 – 0,3 độ C; trước khi trứng rụng 1 – 2 ngày thân nhiệt tụt xuống thêm 0,1 – 0,2 độ C (mốc thân nhiệt thấp nhất là ngày sắp rụng trứng). Vào ngày ngày rụng trứng, thân nhiệt sẽ đột ngột tăng lên 0,3 – 0,5 độ C (trên thân nhiệt trung bình 0,1 – 0,2 độ C) và sau rụng trứng thân nhiệt tăng giữ như vậy cho đến cuối chu kỳ thì tụt xuống để sang một chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo.

Đo thân nhiệt cơ bản không phải là phương pháp tốt để ngừa thai hoặc canh thụ thai. Thân nhiệt chỉ tăng lên khi rụng trứng đã diễn ra. Khi bạn Sốt do một nguyên nhân khác (cúm hay bệnh lý khác) phương pháp này không còn đáng tin cậy.

5.6 Phương pháp kết hợp thân nhiệt ( Symptothermal method )

Đây là phương pháp kết hợp giữa các phương pháp tính khác nhau. Phương pháp Symptothermal thường kết hợp ít nhất 2 phương pháp: hay sử dụng nhất là phương pháp kết hợp giữa quan sát sự thay đổi chất nhầy cổ tử cung và biểu đồ thân nhiệt.

Người phụ nữ sẽ tự phát hiện sự rụng trứng nhờ vào các dấu hiệu sau: đau bụng giữa chu kỳ, sự thay đổi ham muốn tình dục, thay đổi ở cổ tử cung: trước và trong rụng trứng, cổ tử cung mềm, mở, ẩm ướt. Sau rụng trứng, cổ tử cung chắc, đóng.

Phương pháp Marquette là phương pháp kết hợp Biểu đồ thân nhiệt và Theo dõi chất nhầy cổ tử cung hoặc theo dõi các Hormon sinh sản bằng thiết bị điện tử. Thiết bị này giúp đo lường mức Estrogen và LH trong nước tiểu. Hai Hormone này rất hữu ích trong việc xác định cửa sổ thụ thai.

Phương pháp nhận biết thời điểm thụ thai có chi phí thấp. Nhiều phụ nữ thích sử dụng vì phương pháp này không cần dùng thêm thuốc Nội tiết hay các dụng cụ tránh thai.

• Không ngăn ngừa được các bệnh lây truyền qua đường tình dục, bao gồm cả HIV.
• Fertility awareness methods không phải là lựa chọn tốt nếu bạn có nguy cơ cao mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Phương pháp này cũng cần sự phối hợp tốt của bạn tình.

Nếu bạn có hứng thú với việc sử dụng Fertility awareness methods để ngừa thai hoặc đang mong con, bạn có thể đến các cơ sở của Vinmec để được các bác sĩ Sản khoa- Hiếm muộn hướng dẫn cụ thể các thông tin. Bạn cũng có thể cài đặt các phần mềm trên Smart-phone của mình hoặc vào các Website để tìm hiểu thêm các đặc điểm chu kỳ kinh nguyệt và các thời điểm dễ đậu thai trong chu kỳ.

• Phụ nữ có kỳ kinh đều, ít nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
• Phụ nữ không muốn dùng nội tiết và dụng cụ tử cung.
• Người phụ nữ theo tôn giáo, không được phép sử dụng các biện pháp ngừa thai khác.
• Vợ hoặc chồng không chấp nhận kiêng giao hợp hoặc sử dụng phương pháp tránh thai bằng rào chắn.

Việc sử dụng Fertility awareness methods không phải lúc nào cũng dễ dàng. Có rất nhiều yếu tố làm nhận định của bạn sai lệch. Nếu bạn rơi vào các tình huống sau, bạn cần được tư vấn kỹ và sâu hơn để thực hành đúng:

• Bạn sắp mãn kinh.
• Bạn vừa mới có các chu kỳ kinh nguyệt đầu tiên (mới dậy thì), vị thành niên... không áp dụng cho tới khi có vòng kinh đều.
• Bạn vừa sử dụng thuốc ngừa thai Nội tiết hoặc đang sử dụng các thuốc khác có thể ảnh hưởng.
• Bạn bị Stress.
• Bạn vừa sinh bé (bạn có thể trì hoãn sử dụng Fertility awareness methods khi nào chu kỳ kinh nguyệt trở lại bình thường, đều đặn)

Phương pháp này được khuyến cáo cẩn thận ở những phụ nữ sau:

• Bạn không kiêng quan hệ Tình dục được hoặc không thể sử dụng phương pháp rào chắn (bao cao su) vào nhưng ngày dễ đậu thai trong chu kỳ kinh nguyệt.
• Bạn bị chống chỉ định Mang thai do các nguy cơ bệnh lý khác (ngừa thai bằng phương pháp khác hiệu quả hơn).
• Bạn thường bị xuất huyết bất thường trong chu kỳ kinh nguyệt và việc xuất huyết này làm khó phân biệt với hành kinh, khó khăn trong đánh giá chất nhầy cổ tử cung.