Phẫu thuật thắt động mạch cảnh ngoài: Chỉ định, Quy trình và Theo dõi

1. Chỉ định phẫu thuật

Phẫu thuật thắt động mạch cảnh ngoài được chỉ định khi:

• Vết thương động mạch ở vùng đầu mặt cổ.
• Chảy máu mũi, chảy máu sau Cắt amidan kéo dài sau khi đã sử dụng các biện pháp cầm máu thông thường không có kết quả, Chảy máu trong ung thư miệng lưỡi.
• Thắt dự phòng trong các phẫu thuật lớn ở đầu mặt cổ: Phẫu thuật cắt bỏ xương hàm trên, cắt ung thư lưỡi, ung thư tuyến mang tai, u xơ vòm mũi họng...

Người thực hiện: Bác sĩ chuyên khoa cấp I tai mũi họng có kinh nghiệm phẫu thuật thắt động mạch cảnh ngoài đứng về bên mổ, người phụ đứng đối diện với phẫu thuật viên.

Phương tiện: 01 dao mổ thường; 10 kìm Kocher; 10 kìm Halstead; 01 kìm phẫu tích có răng và 01 không răng; 01 thông lòng máng; kìm luồn chỉ (01 Derchan), 02 banh Farabeuf ; 01 kìm cặp kim và kim; 05 kìm cặp khăn mổ; 01 kéo thẳng; 01 kéo dài cong; 01 kìm Kocher dài 20 cm; chỉ.

Người bệnh: Được chuẩn bị khẩn trương và hồi sức tích cực, truyền máu. Nếu người bệnh chưa mất nhiều máu có thể tiêm bắp dolargan 0,10; pipolphen 0,05; atropin 1/4mg x 2 ống.

Hồ sơ bệnh án: Bệnh án đầy đủ Xét nghiệm cơ bản, chụp phim cổ nghiêng, nếu có siêu âm càng tốt.

Gây tê xylocain 1% dọc theo bờ trước cơ ức - đòn - chũm dài 10 cm. Người bệnh nằm ngửa trên bàn, vai có độn gối và quay đầu về bên không mổ. Dùng dung dịch sát khuẩn, trải khăn mổ.

Thì 1: Rạch da và cân cổ nông

• Rạch da dài 8cm, bắt đầu từ ngang tầm góc hàm dưới và cách góc hàm này về phía sau 1 cm.
• Đường rạch chạy dọc theo bờ trước cơ ức - đòn - chũm đến ngang tầm sụn nhẫn.
• Nhát đầu rạch da, tổ chức dưới da, cơ bám da và mỡ.
• Nhát thứ hai cắt cân cổ nông dọc theo bờ trước cơ ức - đòn - chũm.
• Nếu gặp tĩnh mạch cảnh ngoài cặp buộc lại.

Thì 2: Tìm tam giác Farabeuf

• Kéo cơ ức - đòn - chũm ra phía ngoài, bóc nhẹ nhàng vào máng cảnh.
• Tam giác Farabeuf được xác định bởi tĩnh mạch cảnh trong, thân tĩnh mạch giáp lưỡi mặt và dây Thần kinh 12 (nằm ngang dưới bụng cơ nhị thân).

Thì 3: Tìm động mạch cảnh ngoài qua 2 tiêu chuẩn

• Động mạch cảnh ngoài ở trong động mạch cảnh trong ở ngoài.
• Động mạch có phân nhánh là động mạch cảnh ngoài. (Tìm ngay trong tam giác Farabeuf)

Thì 4: Thắt động mạch cảnh ngoài

• Tiêm novocain vào bao cảnh ở ngang góc nhị diện giữa động mạch cảnh trong và động mạch cảnh ngoài để đè kích thích tiểu thể cảnh.
• Dùng kẹp phẫu tích luồn chỉ, đưa chỉ vicryl hoặc chỉ perlon.
• Vị trí thắt động mạch cảnh ngoài sẽ là ở trên chỗ phân chia cảnh trong cảnh ngoài khoảng 1 - 2 cm là được. (không thắt ngay chỗ phân chia).
• Có thể thắt chọn lọc từng nhánh riêng là giáp hoặc lưỡi hoặc mặt.

Thì 5: Khâu: Dùng chỉ catgut buộc các mạch nhỏ đã cặp, khâu phục hồi 2 lớp mà lớp trong là catgut lớp ngoài là chỉ Lanh hoặc nilon.

Thay băng 3 ngày một lần, 1 tuần sau cắt chỉ.

Các tai biến hiếm gặp:

Thắt 1 bên:

• Nghẽn mạch máu não: do di chuyển cục máu đông vào hệ cảnh trong lên não.
• Phản xạ quá mạnh của xoang cảnh gây chóng mặt, điếc vùng bên, mặt xanh tái cùng bên: tiêm xylocain sẽ khỏi, nhưng có khi tử vong.
• Biến chứng não: liệt 1/2 người, mất ngôn ngữ.

Thắt 2 bên: bình thường thì không sao, nhưng có thể gây người tái, có thể tử vong trong mấy tiếng.

Thực hiện phẫu thuật thắt động mạch cảnh ngoài kịp thời sẽ ngăn chặn không cho máu lưu thông vào các nhánh của động mạch này, cầm máu những vùng do động mạch này chi phối. Giúp điều trị bệnh hiệu quả tăng khả năng phục hồi cho bệnh nhân.