Siêu âm bìu và những điều cần biết

1. Giải phẫu

Bìu là cơ quan sinh dục nam nằm dưới dương vật, bao chứa tinh hoàn, ống tinh, thừng tinh và mào tinh hoàn. Một lớp màng mỏng của bìu lót bọc trong khoang bìu và các bộ phận, chúng dính sát vào lớp xơ vỏ bọc tinh hoàn.

Tinh hoàn có dạng hình hạt đậu, kích thước khoảng 4x3x2,5cm, nặng khoảng 20g. Tinh hoàn có chức năng Nội tiết và ngoại tiết.

Mào tinh hoàn dài khoảng 6cm, dày từ 0,6 – 1,5 cm phủ sau trên tinh hoàn. Đuôi mào tinh tiếp nối thành các ống dẫn tinh, chạy lên phía trên ra khỏi bìu. Thừng tinh chứa động mạch, tĩnh mạch, ống dẫn tinh và các mạch máu đám rối tĩnh mạch hình dây leo chạy lên ống bẹn vào trong ổ bụng.

Bệnh nhân nằm ngửa, hai chân dạng vừa phải, cầm dương vật kéo nhẹ về phía đầu để lộ bìu. Siêu âm dùng đầu dò phẳng tần số cao, quét đầu dò với các mặt phẳng theo trục dọc và ngang. Siêu âm đều cả 2 bên tinh hoàn để so sánh, đối chiếu, phân tích dấu hiệu giải phẫu.

Siêu âm bìu sẽ thăm dò kỹ lưỡng các cấu trúc âm bất thường, kiểm tra mào tinh và thừng tinh. Siêu âm Doppler để thăm dò dòng chảy mạch máu vận tốc thấp có giá trị cao trong chẩn đoán Viêm tinh hoàn – mào tinh hoàn, Xoắn tinh hoàn và Giãn tĩnh mạch thừng tinh. Thông thường cùng thực hiện siêu âm Doppler năng lượng và Doppler phổ, siêu âm toàn diện mới giúp đánh giá toàn thể hệ tiết niệu.

Hình ảnh siêu âm toàn diện giúp bác sĩ đánh giá hình thái, kích thước bìu và các bộ phận sinh dục nam.

• Khi tinh hoàn bình thường, nhu mô đều. Đôi khi có thể thấy hình mạch máu.
• Viền tinh hoàn là các đường tăng âm mỏng, dạng màng trắng.
• Rốn tinh hoàn có dạng bảng mỏng tăng âm bên trong tinh hoàn. Các lá thành và lá tạng là đường đậm âm nhẹ.
• Siêu âm khó phát hiện phần phụ tinh hoàn và mào tinh.
• Hình ảnh mào tinh có cấu trúc âm tương tự, hơi tương nhẹ hơn so với tinh hoàn. Thân và đuôi mảnh dẻ, tăng âm nhẹ. Đầu và đuôi thấy rõ, có thể thấy lớp dịch sinh lí trống âm.
• Trên siêu âm Doppler dễ thấy động mạch tinh, có đường cong tương ứng với động mạch vùng nhu mô. Tĩnh mạch là dòng chảy vân tốc thấp. Thừng tinh là hình ảnh các cấu trúc với nhiều đường giảm âm ở mặt cắt dọc và cấu trúc vòng tròn giảm âm ở mặt cắt ngang.

Hình ảnh siêu âm bìu bất thường do bệnh lý thấy:

• Hình ảnh tinh hoàn tăng, giảm kích thước.
• Giảm âm đồng âm, tăng âm, âm hỗn hợp.
• Thấy cấu trúc mạch máu giãn trong bệnh lý Giãn tĩnh mạch tinh.
• Các tổn thương khu trú: nang, vôi hóa, ổ áp xe, u.....
• Các tổn thương lan tỏa: viêm, vi vôi hóa lan tỏa,...

Bệnh lý thường gặp ở bìu đa phần có thể thấy dấu hiệu qua siêu âm.

• Tinh hoàn lạc chỗ: Bìu có kích thước nhỏ, thường thấy giảm hồi âm ở ống bẹn và hố chậu. Dễ bị chấn thương, xoắn.
• Teo tinh hoàn.
• Đa tinh hoàn.

• Viêm tinh hoàn, mào tinh hoàn

Viêm mào tinh hoàn bán cấp

• Bệnh nhân Viêm mào tinh hoàn bán cấp dưới 40 tuổi thường do Chlamydia Trachomatis, trên 40 tuổi thường do các bệnh lý đường tiết niệu dưới.
• Mào tinh hoàn lớn, nếu xuất huyết thấy xuất hiện những đốm tăng hồi âm.
• Bệnh có thể gây biến chứng vô sinh, xơ hóa mào tinh hoàn, áp xe hóa, teo tinh hoàn, nhồi máu tinh hoàn.

Viêm tinh hoàn cấp

• Kích thước lớn, siêu âm thấy hồi âm giảm lan tỏa, có thể có hoại tử.

Viêm tinh hoàn mạn tính

• Hình ảnh không đồng nhất, thấy xơ hóa, lớp tunica dày, có thể có nốt vôi hóa.
• Bệnh giang mai

Mào tinh hoàn ít ảnh hưởng, có 2 dạng:

Viêm tinh hoàn lan tỏa: xơ kẽ lan tỏa, ít thấy trên siêu âm.

• Sỏi bìu

Thấy có nốt vôi hóa di động.

• Lao

Thấy có hình thành áp xe, đám vôi hóa càng ngày càng lớn, có thể có dịch hóa. Lao thường ảnh hưởng đến mào tinh hoàn trước, sau mới đến tinh hoàn.

Gồm các nhóm sau:

• U ngoài tinh hoàn: Thành bìu, mào tinh hoàn;
• U tinh hoàn lành tính;
• U ác tính thứ phát.

Chấn thương có thể gặp ở tinh hoàn, mào tinh hoàn, xoắn tinh hoàn. Hình ảnh siêu âm thấy giảm hồi âm, một số vị trí xuất huyết có tăng hồi âm, tràn dịch màng lợn cợn hồi âm.

Hematocele: nhiều tập hợp dịch lớn nhiều vách và hồi âm chèn ép các thành phần trong bìu.

Ngoài ra, siêu âm cũng phát hiện hình ảnh bìu bất thường do các bệnh lý khác như thoát vị bìu, nang tinh hoàn, nang mào tinh, nang thừng tinh,...

Như vậy, siêu âm bìu đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán, phát hiện và điều trị các bệnh lý liên quan đến cơ quan sinh dục, trong đó phổ biến nhất là vô sinh nam giới. Kết quả siêu âm bìu có thể cần phải kết hợp với các xét nghiệm đánh giá khác để chẩn đoán bệnh chính xác.

Khi bộ phận sinh dục nam giới xuất hiện những triệu chứng bất thường, bạn nên đến cơ sở y tế uy tín để được khám và xử lý kịp thời. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là cơ sở y tế chất lượng cao tại Việt Nam. Trang thiết bị y tế hiện đại, tối tân, được nhập khẩu từ Mỹ, Nhật Bản, Hà Lan... giúp việc chẩn đoán và điều trị nhanh, hiệu quả nhất. Các bác sĩ có trình độ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, được đào tạo tại nước ngoài.