Zona thần kinh có thể dẫn đến biến chứng đau dây thần kinh. Để phòng tránh tình trạng bệnh tiến triển nghiêm trọng hơn và làm giảm chất lượng cuộc sống, bệnh nhân nên thăm khám bác sĩ chuyên khoa Thần kinh sớm.
Đau dây thần kinh sau zona là gì?
Zona là một bệnh ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương và ngoại vi, do virus herpes zoster gây ra. Bệnh thường xuất hiện ở những người đã từng mắc thủy đậu. Khi hệ miễn dịch suy yếu, có thể do tác động của thuốc hoặc hóa trị, virus có thể tái hoạt động và gây ra zona.
Phần lớn các trường hợp zona sẽ hồi phục trong vài tuần. Tuy nhiên, nếu cơn đau vẫn tiếp tục kéo dài sau khi các tổn thương ban và bọng nước đã biến mất, tình trạng này được gọi là đau thần kinh hậu zona.
Triệu chứng nhận dạng đau dây thần kinh sau zona
Đau dây thần kinh hậu zona thường chỉ xuất hiện ở những vùng da đã từng bị bệnh zona và thường chỉ ảnh hưởng một bên cơ thể. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:
Đau: Cảm giác đau có thể kéo dài nhiều tháng, hoặc thậm chí nhiều năm sau khi tổn thương ban đầu đã giảm hoặc biến mất. Đau thường cảm nhận như nóng rát, giật, hoặc đau nhói sâu bên trong.
Nhạy cảm đau: Cảm giác đau tăng lên khi tiếp xúc với các kích thích bình thường không gây đau, như chạm nhẹ, tiếp xúc với quần áo, hoặc sự thay đổi nhiệt độ.
Ngứa và tê: Các triệu chứng này ít gặp hơn, và trong một số trường hợp hiếm, có thể kèm theo yếu hoặc liệt cơ.
Những triệu chứng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ, chế độ ăn uống, và có thể dẫn đến trầm cảm cũng như sự cách biệt xã hội.
Nguyên nhân đau dây thần kinh sau zona
Khi mắc bệnh thủy đậu lần đầu, một số virus lưu trú trong tế bào thần kinh sẽ ở trạng thái tiềm ẩn. Sau nhiều năm, những virus này có thể bị kích hoạt lại, dẫn đến bệnh zona. Do cơ thể đã phát triển miễn dịch với virus, các triệu chứng như ban và bọng nước chỉ xuất hiện tại vùng da do dây thần kinh bị ảnh hưởng bởi virus tái hoạt động.
Đau dây thần kinh hậu zona xảy ra khi các sợi thần kinh bị tổn thương trong đợt bùng phát của bệnh zona. Các sợi thần kinh bị tổn thương không thể truyền tín hiệu từ da đến não một cách bình thường, dẫn đến việc các tín hiệu bị rối loạn và gây ra cơn đau dai dẳng có thể kéo dài từ tháng này qua năm khác.
Một số yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng bị đau dây thần kinh hậu zona bao gồm:
Người cao tuổi, thường trên 50 tuổi.
Giới tính: Nữ giới có nguy cơ cao hơn nam giới.
Mức độ nghiêm trọng của ban và bọng nước.
Cơn đau nhiều trong giai đoạn tổn thương ban và bọng nước.
Suy giảm miễn dịch, chẳng hạn như sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, thuốc corticoid, thuốc chống thải ghép ở người ghép tạng, hoặc nhiễm HIV.
Ngoài ra, các yếu tố tâm lý xã hội cũng có thể góp phần vào sự xuất hiện của đau dây thần kinh hậu zona. Nguy cơ phát triển tình trạng đau sau zona tăng theo tuổi tác, đặc biệt là ở những người trên 60 tuổi, với các triệu chứng như phát ban nhiều, zona mắt, và cơn đau dữ dội.
Chẩn đoán đau dây thần kinh sau zona
Để chẩn đoán tình trạng đau sau zona, bệnh nhân cần thăm khám với bác sĩ chuyên khoa. Bác sĩ sẽ kiểm tra những yếu tố sau:
Tiền sử mắc zona của bệnh nhân.
Đặc điểm cơn đau: đau từ bên trong da, không phải do tiếp xúc bên ngoài, thường kèm theo cảm giác bỏng rát, đau nhói.
Tình trạng đau kéo dài lâu ngày, có thể kéo dài hàng tháng hoặc năm.
Triệu chứng đi kèm như mất ngủ, lo âu có thể dẫn đến trầm cảm.
Nếu không thể sắp xếp thời gian đến các cơ sở y tế, bệnh nhân có thể đặt lịch khám từ xa với bác sĩ chuyên về zona để nhận tư vấn điều trị chính xác.
Ngoài việc thăm khám lâm sàng, bệnh nhân có thể thực hiện thêm một số xét nghiệm để chẩn đoán chính xác hơn:
Kỹ thuật PCR để phát hiện DNA của virus.
Cấy virus, tuy có độ nhạy thấp.
Test nhuộm kháng nguyên huỳnh quang miễn dịch nếu không thể thực hiện PCR.
Cách điều trị đau dây thần kinh sau zona
Đau thường giảm dần theo thời gian, nhưng nhiều trường hợp cần áp dụng các phương pháp điều trị kết hợp để đạt hiệu quả giảm đau tối ưu.
Kết hợp thuốc giảm đau: Sử dụng các loại thuốc giảm đau tại chỗ như miếng dán hoặc thuốc bôi, phối hợp với thuốc giảm đau toàn thân. Thêm vào đó, có thể dùng thuốc chống trầm cảm ba vòng, thuốc chống co giật, và thuốc giảm đau dạng opioid nếu cần thiết.
Điều trị zona thần kinh: Sử dụng thuốc kháng virus trong vòng 3 ngày kể từ khi xuất hiện ban da. Đối với bệnh nhân có hệ miễn dịch yếu, nên chọn thuốc kháng virus qua đường truyền tĩnh mạch.
Điều trị lo âu và căng thẳng: Nếu bệnh nhân gặp dấu hiệu lo âu, căng thẳng kéo dài, thuốc chống trầm cảm có thể được chỉ định để cải thiện tình trạng tinh thần.
Phương pháp điều trị nặng: Trong các trường hợp nghiêm trọng hơn, có thể áp dụng thủy châm với thuốc tăng cường dinh dưỡng, bổ thần kinh, kích thích điện thần kinh qua da, hoặc tiêm thuốc phong bế dây thần kinh.
Những lưu ý quan trọng cho bệnh nhân:
Trong thời gian điều trị, nên chọn quần áo rộng rãi, được làm từ chất liệu cotton để giảm thiểu ma sát và kích ứng trên da.
Cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn sử dụng thuốc của bác sĩ. Không tự ý dùng thuốc để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
Đau thần kinh sau zona là một biến chứng của zona thần kinh. Để phòng ngừa, cần điều trị zona một cách triệt để.
Khám và điều trị ở đâu tốt?
Để điều trị hiệu quả đau dây thần kinh sau zona và phòng ngừa biến chứng nghiêm trọng, cần nhanh chóng đến các cơ sở y tế chuyên khoa Thần kinh trong vòng 72 giờ kể từ khi phát hiện bệnh zona.
Khi xuất hiện triệu chứng đau dây thần kinh sau zona, việc đến các bệnh viện hay phòng khám uy tín gần nhất là điều cần thiết để được khám và điều trị kịp thời.
Tại Hà Nội, bệnh nhân có thể đến các cơ sở y tế như: Khoa Nội thần kinh - Bệnh viện 108, Khoa Thần kinh - Bệnh viện Bạch Mai, Phòng khám số 1 - Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Khoa Nội thần kinh - Bệnh viện Thu Cúc,…
Tại TP.HCM, các cơ sở uy tín cho việc thăm khám đau dây thần kinh sau zona bao gồm: Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhân dân 115, Bệnh viện Nhân dân Gia Định,…