Trẻ bị tiêu chảy cấp: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách chăm sóc tại nhà

1. Nguyên nhân và dấu hiệu trẻ bị tiêu chảy cấp

1.1 Nguyên nhân

Tiêu chảy cấp ở trẻ em có thể do virus, vi khuẩn, ký sinh trùng. Trong đó, tác nhân chính gây tiêu chảy nặng, đe dọa tính mạng trẻ và hay gây thành dịch là Rotavirus.Ngoài ra, các mẹ cần chú ý một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc tiêu chảy để phòng tránh:

• Tuổi hay gặp: Trẻ từ 6-11 tháng tuổi (bắt đầu tập ăn dặm)
• Bé bị suy dinh dưỡng
• Suy giảm miễn dịch: Sau mắc sởi, hoặc bé bị HIV
• Việt Nam có khí hậu nhiệt đới gió mùa nên trẻ dễ bị mắc bệnh tiêu chảy do vi khuẩn, đặc biệt là rotavirus hay hoành hành vào mùa khô lạnh
• Tập quán không tốt: Bú chai, ăn dặm không đúng cách, nước ô nhiễm, không rửa tay khi dọn phân, khi chế biến thức ăn, xử lý phân không hợp vệ sinh.

1.2 Dấu hiệu trẻ bị tiêu chảy cấp

• Trẻ nhỏ dưới 1 tuổi, đặc biệt dưới 6 tháng, có thể có tần suất đi tiêu nhiều lần trong ngày, trung bình từ 3 - 10 lần/ ngày, hoặc hơn. Phân của trẻ nhìn có thể sệt, lỏng, nhiều màu vàng, xanh hoặc nâu.
• Trẻ bú sữa mẹ có thể dễ sản xuất phân nhiều lần hơn và phân có nước nhiều hơn so với trẻ uống sữa công thức. Trẻ từ 1 tuổi trở lên, thông thường có khoảng 1 - 2 lần đi tiêu một ngày.
• Phân trong tiêu chảy cấp thường lỏng nhiều, có nhiều nước, mùi hôi tanh. Bên cạnh đó, vì đây là một hiện bệnh đường ruột, trẻ sẽ có thêm những triệu chứng khác, như mệt, quấy khóc nhiều, sốt, buồn nôn và nôn, đau bụng,..
• Thông thường, ở trẻ dưới 1 tuổi, tiêu chảy được định nghĩa khi trẻ đi tiêu gấp đôi số lần đi tiêu bình thường. Đối với trẻ trên 1 tuổi, là khi trẻ đi tiêu phân lỏng nước từ 3 lần một ngày trở lên.

2.1 Trẻ bị tiêu chảy cấp nên uống thuốc gì?

Nếu trẻ Sốt từ 38.3°C - 38.5°C trở lên (không có tiền sử co giật do sốt), bố mẹ có thể cho trẻ uống thuốc hạ sốt, giảm đau như Acetaminophen - bạn nên xem kỹ thành phần biệt Dược dưới tên thuốc nhé!) 10 - 15mg/kg/lần, tối đa 4 lần một ngày.

2.2 Trẻ bị tiêu chảy cấp nên ăn gì?

Ban đầu, trẻ có thể từ chối thức ăn, đặc biệt là các thức ăn cứng. Điều này là bình thường và chúng ta chỉ cần hỗ trợ cho trẻ uống nước và sữa mà thôi. Chúng ta cũng có thể chuẩn bị những thức ăn dạng lỏng dễ ăn hơn cho trẻ, để xem trẻ có chấp nhận hay không.

Đối với hiện tượng ói nhiều, bố mẹ nên khuyến khích trẻ ăn, uống chậm lại, lượng ít lại, thường xuyên hơn, để giảm thiểu khả năng bị ói thêm ở trẻ. Khi bị tiêu lỏng nhiều lần và nôn ói, trẻ sẽ có nguy cơ bị mất nước, hạ đường huyết, rối loạn điện giải, làm tình trạng của trẻ nặng hơn. Chúng ta có thể cho trẻ uống từng ngụm nhỏ nước, sữa, hoặc đút muỗng, bơm vào miệng từ từ, thường xuyên cho trẻ. Mục tiêu của chúng ta là có thể "bù nước và điện giải" một cách hiệu quả cho trẻ, để tránh những biến chứng này. Ở trẻ dưới một tuổi còn bú mẹ hoặc bú sữa công thức, chúng ta vẫn nên cho trẻ bú mẹ hoặc sữa công thức để bù nước, điện giải và năng lượng cho trẻ qua thực phẩm quan trọng này.

2.3 Những lưu ý bố mẹ cần tránh cho con

Không nên sử dụng dung dịch điện giải khi chưa có sự tư vấn của bác sĩ. Vì việc cho trẻ uống điện giải có thể làm trẻ giảm uống sữa mẹ/sữa công thức và làm trẻ mệt mỏi hơn. Đối với những trẻ lớn hơn, chúng ta có thể sử dụng dung dịch điện giải thoải mái hơn.

Không nên cho trẻ uống nước trái cây nguyên chất vì sẽ làm cho tiêu chảy của trẻ nặng hơn, vì nước trái cây chứa nhiều đường. Nếu bạn vẫn muốn cho trẻ uống pha loãng phần nước chín với một phần nước trái cây. Các loại nước ngọt, cũng như các loại nước "điện giải" được bán ngoài thị trường, cũng là một lựa chọn xấu, vì sẽ làm trẻ bị khó chịu đường ruột hơn và bị tiêu ngoài nhiều hơn, trong giai đoạn bệnh.

3. Chăm sóc trẻ bị tiêu chảy cấp tại nhà

2.1. Bổ sung sớm nước, điện giải

Pha một gói oresol (ORS) với một lít nước (cần phải có dụng cụ đong đo đúng) cho uống trong ngày.

Nước cháo muối: cho một nắm gạo (50 gram) + một nhúm muối (3,5gram) + sáu bát nước đun sôi cho đến khi hạt gạo nở tung ra (15 phút), chắt ra được một lít nước cháo cho uống. Nước cháo đã pha chỉ dùng trong ngày, tốt nhất là 6 giờ.

Cách cho uống:

• Trẻ dưới 2 tuổi cho uống từng thìa, trẻ lớn uống từng ngụm một bằng cốc hoặc bát.
• Trẻ bị nôn dừng lại đợi 5 - 10 phút sau lại tiếp tục cho uống.

Chú ý: Nếu trẻ bị Mất nước nặng: li bì hoặc quấy khóc nhiều, khóc không có nước mắt, tiểu ít, nôn nhiều, da khô... cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay

3.2. Một số biện pháp dân gian có thể làm giảm tiêu chảy

2.2.1. Nước gạo lứt rang

• Dùng 100g gạo lứt rang lên cho vàng rồi đổ vào 2l nước, đun sôi cho tới khi gạo chín mềm thì tắt bếp, chắt lấy nước chia thành các lần uống trong ngày cho trẻ. Đây là cách cầm tiêu chảy nhanh nhất đã được nhiều người áp dụng và thấy hiệu quả thực sự. Nước gạo lứt rang không chỉ giúp chống lại hiện tượng mất nước, mất chất điện giải do tiêu chảy mà còn đào thải độc tố cho gan, giải nhiệt và làm sạch máu cho trẻ bị tiêu chảy.
• Uống nước gạo lứt rang là cách cầm tiêu chảy nhanh nhất và lành bụng
• Uống nước gạo lứt rang là cách cầm tiêu chảy nhanh nhất và lành bụng

2.2.2. Trà vỏ cam

Đối với trẻ bị tiêu chảy thì vỏ cam được xem là cứu cánh khá tốt. Cha mẹ chỉ cần rửa sạch vỏ cam, cho vào cốc nước nóng hãm như hãm trà, sau khoảng 20 phút thì cho trẻ uống sẽ giúp cho triệu chứng tiêu chảy thuyên giảm.

2.2.3. Nước hồng xiêm

Theo đông y, hồng xiêm có tính mát, vị ngọt, hỗ trợ rối loạn tiêu hóa, nhuận tràng, sinh tân dịch. Mặt khác, loại quả này còn chứa một chất có tác dụng trị tiêu chảy rất tốt là Tanin. Vì thế cha mẹ hãy lấy 1 quả hồng xiêm xanh cắt thành các lát mỏng, đem phơi khô rồi sao vàng. Những khi trẻ bị tiêu chảy hãy dùng 10 lát hồng xiêm đã được sơ chế như vậy sắc lấy nước cho trẻ uống, mỗi ngày 2 lần.

2.2.4. Súp cà rốt

• Củ cà rốt có một lượng lớn chất Pectin khi vào ruột sẽ trương nở thành một dạng keo có khả năng làm dịu nhu động ruột nên nhanh chóng hạn chế tiêu chảy ở trẻ. Mặt khác, chất này còn tạo điều kiện tốt cho vi khuẩn nội sinh phát triển, lấn át sự lên men thối của vi khuẩn ở ruột già, kích thích niêm mạc ruột mau hồi phục. Ngoài ra, cà rốt còn nhiều muối khoáng, kali giúp bù đắp lượng chất điện giải mất đi do tiêu chảy nữa.
• Ăn súp cà rốt làm dịu nhu động ruột, hạn chế tiêu chảy cho trẻ
• Ăn súp cà rốt làm dịu nhu động ruột, hạn chế tiêu chảy cho trẻ
• Cách cầm tiêu chảy nhanh nhất bằng loại củ này đó là gọt vỏ và rửa sạch 500g cà rốt, thái lát mỏng, đun nhỏ lửa cùng 2l nước đến khi cạn chỉ còn 1l thì vớt cà rốt ra nghiền nát, lọc qua rây, bỏ bã, thêm 3g muối đun sôi cho bé ăn mỗi ngày.

2.2.5. Ăn lá mơ

Lấy khoảng 100g lá mơ tía rửa sạch, ngâm nước muối loãng 5 phút rồi vớt ra để ráo, giã nhỏ, trộn đều với 1 quả trứng gà, 1 chút muối. Tiếp sau đó mẹ cho 1 ít dầu vào chảo, đợi dầu nóng thì đổ hỗn hợp vừa trộn vào, trở đều 2 mặt cho chín và lấy ra cho bé ăn mỗi ngày 2 lần.

2.2.6. Uống nước cỏ sữa

Nguyên liệu cho cách cầm tiêu chảy nhanh nhất này gồm: 5 tai nấm mèo, 2 nắm cỏ sữa, 50g đậu đen xanh lòng. Tất cả các nguyên liệu nêu trên cần được rửa sạch, riêng nấm mèo thì thái dài và mỏng. Sau khi đã chuẩn bị xong bước sơ chế, mẹ lần lượt cho riêng các nguyên liệu: đậu đen, cỏ sữa, nấm mèo lên bếp và sao vàng. Tiếp sau đó mẹ cho cả 3 nguyên liệu này vào nồi, đổ thêm 3 bát nước nhỏ, sắc cho tới khi còn 0,5 bát nước thì chắt ra cho bé uống trong ngày.

2.2.7. Nước búp ổi non

• Lá ổi vốn có tính đắng, nhiều tinh dầu, vị ấm và chứa hàm lượng lavonoid kích thích cơ trơn ruột, giảm đau bụng do tiêu chảy nên cũng được dùng để chữa bệnh đường ruột rất tốt. Ngoài ra, các thành phần trong loại lá này còn có khả năng kháng khuẩn, làm săn niêm mạc và giảm dịch tiết tại ruột nên càng không nên bỏ qua khi trẻ bị tiêu chảy.
• Để cầm tiêu chảy cho trẻ tại nhà, mẹ hãy lấy 20g Gừng tươi, 20g búp ổi non, 10g vỏ quýt khô đem sắc cùng 2l nước cho đến khi còn lại 500ml thì chắt ra, cho trẻ uống thành 2 lần trong ngày.

4. Khi nào trẻ cần đi khám bác sĩ ngay?

Nếu trẻ dưới 6 tháng tuổi bị tiêu chảy cấp hãy cho tới bệnh viện ngay vì trẻ tuổi này rất dễ bị Mất nước và trở nặng bệnh mà người nhà có thể không nhận biết được.Ở trẻ lớn hơn, nếu có các dấu hiệu sau đây:

• Phân có máu và trẻ có dấu hiệu mất nước
• Trẻ vẫn nôn ói nhiều, mặc dù bố mẹ đã cho trẻ uống chậm, ít, thường xuyên.
• Trẻ không chịu ăn uống gì, trong khi vẫn còn tiêu chảy và nôn ói nhiều
• Trẻ đi tiêu quá thường xuyên và sợ rằng không bù được đủ nước cho trẻ
• Khi nôn ói, bố mẹ thấy dịch nôn ói của trẻ có màu xanh lá cây
• Trẻ mệt mỏi, lừ đừ, quấy khóc liên tục, hoặc nếu bạn thấy trẻ ngủ nhiều, khó đánh thức
• Tiêu chảy vẫn không hết sau 7 ngày
• Trẻ sốt và đau bụng nhiều

Nhiều bà mẹ hay băn khoăn: “Con em hay bị nôn trớ, uống xong lại nôn hết thì sao bác sĩ?”. Mẹ yên tâm nhé bởi loại vacxin này, dung dịch mà Mắt thường chúng ta nhìn thấy chỉ là môi trường nuôi Virus, khi uống vào, Virus có chân bám vào miệng bé và di chuyển xuống dạ dày, ruột để làm nhiệm vụ. Nên nếu bé có nôn cũng không ảnh hưởng đến tác dụng của vacxin.

Tổng hợp theo: Vinmec.com; medlatec.vn