Những loại vắc - xin người lớn cần tiêm

1. Vì sao người lớn cần tiêm vắc-xin?

Hằng năm trên thế giới ghi nhận khoảng 600.000 người lớn tử vong vì những bệnh có thể phòng ngừa được bằng vắc - xin. Với tình hình bệnh dịch diễn biến phức tạp như hiện nay, bên cạnh những bệnh dịch phổ biến lưu hành thường xuyên thì những bệnh hiếm gặp nay có nguy cơ quay lại tạo thành những ổ dịch gây đe dọa nguy cơ sức khỏe con người. Điển hình như việc bùng phát một số ổ dịch Bạch hầu ở một số tỉnh thành trong cả nước năm 2016-2017. Theo nhiều nghiên cứu khoảng 10% người đã được tiêm ngừa lúc nhỏ cần tiêm nhắc lại vì hiệu lực một số vắc-xin sẽ giảm dần theo thời gian như vắc - xin Ho gà, vắc - xin uốn ván, vắc - xin thủy đậu,...

Tiêm vắc-xin là biện pháp đơn giản giúp bảo vệ bản thân và những người xung quanh. Khi mỗi cá nhân được chích ngừa sẽ tạo ra một cộng đồng miễn dịch, khi đó điều kiện để bùng phát các bệnh dịch sẽ giảm đi. Điều này sẽ giúp bảo vệ những đối tượng dễ bị nhiễm bệnh như trẻ quá nhỏ chưa thể tiêm ngừa, người già, người mắc các bệnh mạn tính vì lý do sức khỏe không thể tiêm ngừa vì lý do sức khỏe.

Tất cả người lớn đều được khuyến khích tiêm ngừa, đặc biệt là các đối tượng thuộc nhóm nguy cơ như:

• Phụ nữ dự định có thai, phụ nữ đang mang thai
• Người có nguy cơ mắc các bệnh tiềm ẩn hoặc các bệnh mãn tính
• Người lớn đi du lịch nước ngoài
• Người làm việc ở các môi trường thường xuyên tiếp xúc với trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, các nhân viên chăm sóc sức khỏe.

2.1 Vắc - xin cúm

Trên thế giới có khoảng 650.000 người chết vì bệnh cúm mỗi năm. Cúm là bệnh rất dễ lây từ người này sang người khác qua việc tiếp xúc với các giọt dịch tiết đường hô hấp khi người nhiễm bệnh ho hoặc hắt hơi. Bệnh cũng có thể lây qua việc tiếp xúc với đồ vật bị nhiễm bệnh. Khi một người bị nhiễm cúm, họ có thể là nguồn lây nhiễm cho người khác từ trước khi xuất hiện các triệu chứng và kéo dài khoảng 5 ngày sau đó.

Mỗi người nên được chích ngừa 1 liều vắc - xin cúm mỗi năm, vì thành phần vắc-xin cúm luôn được thay đổi dựa vào nghiên cứu chủng virus có nguy cơ lây lan năm đó. Có thể tiêm ngừa vắc-xin cúm vào bất cứ thời điểm nào trong suốt mùa cúm, nhưng tốt nhất là tiêm trước mùa cúm 1 tháng.

2.2 Vắc - xin uốn ván

Khi các vết thương hở trên da tiếp xúc với trực khuẩn uốn ván Clostridium tetanin, ngoại độc tố của trực khuẩn có thể gây suy hô hấp, rối loạn thần kinh thực vật, ngừng tim. Uốn ván là một bệnh nhiễm trùng cấp tính nguy hiểm với tỉ lệ tử vong cao từ 25-90% và lên đến 95% ở trẻ sơ sinh, do đó không chỉ trẻ em mà cả người lớn cũng cần được chủng ngừa để bảo vệ. Đặc biệt là những người có nguy cơ cao như: người làm vườn, người dọn vệ sinh cống rãnh, chuồng trại, người làm việc ở các trang trại, nông trường chăn nuôi gia súc, gia cầm, công nhân xây dựng công trình.

2.3 Vắc - xin ho gà

Ho gà là bệnh truyền nhiễm cấp tính qua đường hô hấp do trực khuẩn Bordetella pertussis gây nên. Ban đầu bệnh thường có biểu hiện nhẹ giống cảm lạnh, nhưng khi trở nặng, người bệnh có thể ho dữ dội từng cơn, ho có tiết rít cuối cơn, nôn ói, mệt mỏi. Các cơn ho lặp đi lặp lại, thường kéo dài đến 6-7 tuần. Bệnh rất dễ lây, khi một người mắc bệnh có thể lây cho 12-17 người khác, lây mạnh nhất trong 1-2 tuần đầu mắc bệnh.

Bệnh có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm ở trẻ em và cả ở những người lớn chưa được tiêm phòng như viêm phổi, ho nhiều dẫn đến thiếu oxy, tím tái, nôn nhiều dẫn đến mất nước, rối loạn điện giải, Gãy xương sườn khi cơn ho kịch phát,...

Tiêm vắc - xin ho gà là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh. Vắc - xin ho gà gồm hai loại là vắc - xin ho gà toàn tế bào và vắc - xin ho gà vô bào, trong đó vắc-xin Ho gà vô bào có nhiều ưu thế, ít gây phản ứng tại chỗ tiêm và gây Sốt hơn. Hiện nay, vắc - xin Ho gà dạng vô bào thường được bào chế dạng phối hợp với các vắc - xin khác.

2.4 Vắc - xin bạch hầu

Bạch hầu là bệnh nhiễm trùng do độc tố trực khuẩn bạch hầu Corynbacterium diphtheria, bệnh dễ lây qua đường hô hấp hoặc khi gián tiếp tiếp xúc với vi khuẩn qua đồ chơi, vật dụng có dính chất bài tiết của người nhiễm bệnh. Các triệu chứng ban đầu của bệnh là viêm thanh quản, nổi hạch dưới hàm, bệnh diễn biến nhanh, có thể biến chứng thành viêm phổi, suy tim, bệnh nhân có thể tử vong trong 6-10 ngày. Bạch hầu là bệnh chưa được loại trừ ở nước ta, do đó trẻ em và người lớn chưa có miễn dịch cần tích cực tiêm vắc - xin là ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh.

2.5 Vắc- xin viêm gan A

Bệnh viêm gan siêu vi A là một bệnh nhiễm trùng nguy hiểm ở gan do virus viêm gan A gây ra. Bệnh có thể diễn tiến từ nhẹ đến nặng, từ vài tuần đến vài tháng.

Viêm gan siêu vi A có khả năng lây truyền từ người này sang người khác do ăn uống thức ăn, nguồn nước, tiếp xúc với các đồ vật có nhiễm phân của người bệnh dù là với lượng rất nhỏ Người bệnh viêm gan A có thể truyền bệnh dễ dàng cho những người trong gia đình.Bên cạnh việc phòng bệnh bằng cách giữa vệ sinh trong ăn uống thì tiêm vắc - xin viêm gan A là biện pháp quan trọng bảo vệ bản thân trước nguy cơ nhiễm bệnh. Những đối tượng cần đặc biệt quan tâm đến tiêm vắc - xin viêm gan A là khách du lịch đến vùng lưu hành bệnh, người làm việc trong các môi trường dễ nhiễm bệnh như làm việc trong bếp ăn tập thể, nhà hàng, làm việc trong phòng thí nghiệm liên quan đến vắc - xin viêm gan A, người bị viêm gan B, viêm gan C hoặc các bệnh lý về gan mạn tính khác.

2.6 Vắc - xin viêm gan B

Bệnh Viêm gan B do virus viêm gan siêu vi B gây nên, bệnh được lây truyền từ mẹ sang con, qua máu hoặc đường tình dục. Hầu hết người lớn sẽ phục hồi hoàn toàn sau khi nhiễm bệnh và không cần phải điều trị, tuy nhiên một số người sẽ bị diễn biến thành viêm gan mạn tính, sau đó dẫn đến xơ gan, ung thư gan.

Trên thế giới có khoảng hơn 2 tỷ người bị nhiễm virus viêm gan B, hơn 400 triệu người bị bệnh gan mạn tính và ít nhất 1 triệu người tử vong do các bệnh xơ gan, ung thư gan. Đặc biệt Việt Nam là nước có tỷ lệ lưu hành bệnh cao, tỷ lệ mang virus ở phụ nữ có thai có thể chiếm 10-16%, ở trẻ em là 2-6%.

Tiêm vắc - xin viêm gan B là biện pháp phòng bệnh chủ động hiệu quả. Tất cả mọi người chưa có miễn dịch đều cần được tiêm ngừa để giúp bảo vệ hiệu quả trước bệnh, đặc biệt là những đối tượng có nguy cơ cao như:

• Người có người thân trong gia đình nhiễm virus viêm gan B hoặc thường xuyên tiếp xúc với người nhiễm virus viêm gan B;
• Người làm việc trong ngành chăm sóc sức khỏe;
• Người du lịch đến những quốc gia có tỷ lệ lưu hành bệnh cao;
• Người có hoạt động tình dục không an toàn;
• Người thường xuyên truyền máu hoặc chế phẩm của máu;
• Người tiêm chích ma túy qua đường tĩnh mạch.

2.7 Vắc - xin thủy đậu

Thủy đậu là bệnh do virus Varicella Zoster gây ra, bệnh dễ lây, chủ yếu lây qua nước bọt hoặc tiếp xúc gần với người bệnh. Biểu hiện bên ngoài của bệnh là mụn nước, Ngứa khắp cơ thể, hầu hết các trường hợp là nhẹ, chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn. Tuy nhiên, bệnh có thể gây biến chứng nhiễm trùng nặng ở các đối tượng có hệ miễn dịch suy yếu. Người lớn khi bị thủy đậu có khả năng gặp biến chứng và nguy cơ tử vong cao hơn so với trẻ nhỏ.

Tiêm ngừa vắc - xin thủy đậu là biện pháp hữu hiệu nhất để phòng ngừa bệnh. Vắc-xin thủy đậu giúp tạo kháng thể, có hiệu quả phòng bệnh cao và lâu dài.

2.8 Vắc-xin sởi - quai bị - rubella

Đây là những bệnh truyền nhiễm, có khả năng lây lan cao và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.

• Các triệu chứng của sởi bao gồm sốt, mệt mỏi toàn thân, sau đó ho, sổ mũi, đỏ mắt, xuất hiện các ban đỏ vùng mặt cổ, sau đó lan xuống toàn bộ cơ thể. Biến chứng của bệnh gồm viêm tai giữa, viêm phổi, tiêu chảy, hiếm gặp hơn là viêm nhu mô não.
• Quai bị là tình trạng nhiễm virus ở tuyến nước bọt do virus Rubulavirus, bệnh đặc trưng bởi tuyến nước bọt sưng nề ở vùng cổ, má, hàm. Các biến chứng nghiêm trọng nhất của bệnh là điếc do tổn thương dây thần kinh, sưng và đau tinh hoàn ở nam giới, nhiễm bệnh trong 3 tháng đầu thai kỳ có thể gây sẩy thai.
• Bệnh Rubella gây ra do virus Rubivirus, biểu hiện chính của bệnh là ban đỏ ngoài da, sưng nề các tuyến, có thể kèm đau khớp. Đây là một bệnh lý nhẹ, nhiều trường hợp nhiễm bệnh mà không có triệu chứng gì. Tuy nhiên, nếu nhiễm Rubella trong thời kỳ mang thai có thể gây những dị dạng bẩm sinh nặng nề cho thai nhi như điếc, mù, thiểu năng trí tuệ,..

Tiêm vắc - xin phối hợp sởi - quai bị - rubella là phương pháp bảo vệ tốt nhất cho bản thân và gia đình trước những bệnh nguy hiểm trên.

2.9 Vắc - xin phế cầu

Nhiễm phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumonia) có thể gây ra những bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng đe dọa tính mạng như viêm màng não, viêm phổi, nhiễm trùng máu hoặc những bệnh ít nghiêm trọng hơn nhưng có tần suất mắc phải cao hơn như viêm tai giữa, viêm xoang. Không chỉ trẻ em và người lớn chưa có miễn dịch cũng cần được tiêm ngừa để bảo vệ khỏi nguy cơ mắc bệnh.Tiêm vaccine phòng các bệnh do phế cầu khuẩn góp phần hạn chế việc sử dụng kháng sinh và giảm tỷ lệ kháng kháng sinh trong cộng đồng.

2.10 Vắc - xin HPV

Vắc xin phòng HPV là vắc xin giúp phòng bệnh ung thư cổ tử cung và u nhú bộ phận sinh dục, sùi mào gà do Human Papillomavirus (HPV) gây ra.

Ung thư cổ tử cung là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thư ở phụ nữ hiện nay và là bệnh ung thư phổ biến thứ hai ở phụ nữ trên toàn thế giới. Mỗi ngày, tại Việt Nam có thêm 14 ca mắc mới và 7 phụ nữ tử vong do ung thư cổ tử cung .

Virus HPV chủ yếu lây truyền qua đường tình dục: tiếp xúc da với da, niêm mạc miệng, hầu họng khi tiếp xúc với dương vật, tử cung, âm đạo, hậu môn của những người bị nhiễm. Hôn hay chạm vào bộ phận sinh dục của đối tác bị bệnh bằng miệng cũng có thể lây truyền virus HPV.

Ngoài ra, virus này còn có thể lây truyền không qua đường tình dục khi tiếp xúc với dụng cụ bị nhiễm virut HPV. Bệnh cũng có thể lây truyền dọc từ mẹ sang con trong lúc sinh và gây ra đa bướu gai đường hô hấp cho trẻ sơ sinh.

Hiện chưa có thuốc đặc trị virus HPV gây ung thư cổ tử cung. Cho đến nay, tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất để chị em chủ động phòng ngừa căn bệnh nguy hiểm này.