Dấu hiệu nhận biết sớm bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em và phương pháp điều trị

Theo thống kê, bệnh về tim chiếm tỉ lệ lớn trong số các căn bệnh bẩm sinh. Cụ thể, cứ 1.000 trẻ được sinh ra thì có 8 trẻ mắc tim bẩm sinh. Chính vì vậy, đây là một trong những mối lo lắng lớn của các ông bố bà mẹ.

Bệnh Tim bẩm sinh ở trẻ em (hay dị tật tim bẩm sinh) là những dị dạng ở tim xảy ra từ khi còn trong bào thai. Do cấu trúc tim bị khiếm khuyết khiến chức năng và hoạt động của tim bị ảnh hưởng, tuần hoàn máu trong cơ thể hoạt động bất thường.

Bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em là dạng dị tật bẩm sinh thường gặp nhất và là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu của các ca dị tật bẩm sinh. Hiện nay, nhờ kỹ thuật siêu âm, dị tật tim bẩm sinh có thể được phát hiện ở tuần thứ 18 của thai kỳ.

Tứ chứng Fallot là bệnh thường gặp nhất trong nhóm tim bẩm sinh tím với biểu hiện điển hình da tím tái do máu không được cung cấp đủ dưỡng khí.

Tứ chứng Fallot thường gặp với 4 dạng khiếm khuyết ở tim: Hẹp đường thoát thất phải, thông liên thất, động mạch chủ “cưỡi ngựa” lên vách liên thất và phì đại thất phải. Biểu hiện bệnh xuất hiện vào khoảng 4 - 6 tháng sau sinh. Tứ chứng Fallot thường đi kèm một số bệnh liên quan đến việc đột biến nhiễm sắc thể như bệnh Down, hở hàm ếch...

Bệnh tim bẩm sinh không tím thường gặp hơn và có mức độ nguy hiểm thấp hơn so với bệnh tim bẩm sinh tím, bao gồm thông liên thất, thông liên nhĩ, hẹp eo động mạch chủ, hẹp van động mạch chủ hoặc phổi bẩm sinh...

Nhiều trường hợp trẻ mắc dị tật này không được phát hiện ở giai đoạn mới sinh do không có những triệu chứng cụ thể. Nếu trẻ có các biểu hiện: Khóc ít hơn bình thường, không đủ sức để bú sữa, chậm phát triển thể chất, nặng hơn là là khó thở và thở nhanh, trẻ có nguy cơ bị suy tim. Một số trẻ lớn lên mới xuất hiện các triệu chứng bệnh.

Bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em có nhiều nguyên nhân, nhưng phần lớn các ca bệnh rất khó để xác định nguyên nhân cụ thể. Theo nghiên cứu, tim bẩm sinh có thể do một số nguyên nhân:

Do di truyền

• Di truyền là yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành dị tật bẩm sinh ở trẻ, đặc biệt là các dị tật về tim. Trẻ có bố, mẹ hoặc người thân trong gia đình bị tim bẩm sinh sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Trường hợp bố mẹ mang gen bệnh, dù không bị tim bẩm sinh thì sinh con vẫn có khả năng mắc bệnh cao.

Do nhiễm độc thai

• Trong quá trình mang thai, nếu mẹ sử dụng một số loại thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ, hoặc sử dụng kích thích như rượu, bia, ma túy thì trẻ sinh ra dễ bị dị tật tim bẩm sinh.
• Mẹ sử dụng chất kích thích trong thời gian Mang thai có thể khiến con mắc tim bẩm sinh
• Bên cạnh đó, người mẹ tiếp xúc với tia X-quang, chất phóng xạ,... hoặc sống trong môi trường độc hại cũng có thể bị nhiễm độc thai kỳ, dẫn đến dị tật bẩm sinh cho con.

• Mẹ nhiễm bệnh trong thời gian mang thai
• Mẹ nhiễm các virus Herpes, Rubella, Cytomegalo,... trong 3 tháng đầu tiên của thai kỳ sẽ khiến trẻ dễ mắc các dị tật, đặc biệt là bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em. Mẹ bị đái tháo đường, Lupus ban đỏ trong thời gian Mang thai cũng có thể đến những biến chứng nguy hiểm, khiến trẻ có nguy cơ bị dị tật tim bẩm sinh.

4. Dấu hiệu nhận biết sớm bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em

Đối với trẻ mới sinh bình thường, nếu bị bệnh tim bẩm sinh, mỗi khi bé bú hay khóc, thường sẽ kèm theo dấu hiệu khó thở hoặc chỉ bú được Chốc lát là rời vú mẹ để lấy lại hơi thở. Trẻ thở gấp, cánh mũi phập phồng nhanh, mạnh, hay cằn nhằn, cáu gắt. Ngoài ra, bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em sẽ khiến các bé bị tím môi khi bú hoặc khóc.

Với các trẻ sinh non, nhẹ cân, trẻ có dị tật bẩm sinh như hội chứng Down, sứt môi, khiếm khuyết cơ thể như thiếu hoặc thừa ngón chân, đầu quá to hoặc quá nhỏ so với bình thường thì cha mẹ nên đưa đến bác sĩ để khám Tim mạch cho trẻ em, bởi vì những trẻ này thường có nguy cơ cao mắc các dị tật tim bẩm sinh.

Bệnh tim bẩm sinh ở trẻ có thể biểu hiện muộn hơn khi trẻ đã lớn hơn một chút. Khi đó, trẻ thường bị ho, thở khò khè lặp lại liên tục nhiều lần, thở nhanh, lồng ngực bị rút lõm khi hít vào, kèm theo hay bị viêm phổi. Thể trạng kém, thường còi cọc, chậm lớn. Có những trẻ xanh xao, môi, ngón chân, đầu ngón tay có dấu hiệu tím bầm và tím đậm mỗi lúc khóc hoặc rặn, trẻ đổ mồ hôi lạnh… Bệnh tim bẩm sinh thường khiến cho trẻ chậm phát triển hơn so với những em bé bình thường khác, với các biểu hiện như: Chậm mọc răng, lên cân rất từ từ, biết bò lâu hơn, chậm lật, kèm theo ăn kém, bú kém.

Chính vì vậy, ngay khi mang thai, các bà bầu nên đi Siêu âm tim thai để phát hiện sớm và điều trị bệnh lý tim bẩm sinh ở thai nhi nếu có. Ngày nay y học đã phát triển rất tiến bộ, kỹ thuật siêu âm có khả năng phát hiện phần lớn các ca tim bẩm sinh ngay cả từ lúc thai nhi chỉ mới vài tháng tuổi.

Còn khi trẻ đã lớn, vẫn có những dấu hiệu cảnh báo các bệnh liên quan đến tim mạch. Cha mẹ cần nhận biết sớm để đưa trẻ đi thăm khám và tiến hành điều trị kịp thời.

Cũng có một số trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh nhưng không có biểu hiện rõ rệt và chỉ tình cờ được phát hiện khi trẻ được đưa đi kiểm tra sức khoẻ hoặc đi khám bệnh khác.

Trẻ mắc dị tật tim bẩm sinh nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách vẫn có thể phát triển bình thường. Bác sĩ sẽ lên phác đồ điều trị tùy thuộc vào tình trạng bệnh của trẻ. Thông thường, có 3 phương pháp điều trị

Sử dụng thuốc đặc trị

• Đối với tim bẩm sinh thể nhẹ, sức khoẻ và sự phát triển của trẻ không bị ảnh hưởng nhiều và chưa cần thiết phải phẫu thuật, bác sĩ sẽ kê một số loại thuốc điều hòa và ổn định nhịp tim. Đây là phương pháp chữa bệnh nhẹ nhàng và ít tác động đến trẻ nhất.
• Can thiệp Tim mạch (thông tim)
• Các bác sĩ sẽ đưa một ống nhỏ và dài qua các mạch máu ở ngoài dẫn vào trong tim giúp việc lưu thông máu dễ dàng hơn, đồng thời có thể đưa vào đó các thiết bị theo dõi, hỗ trợ đóng các lỗ thông trong tim trong trường hợp cần thiết.
• Phương pháp này có nhiều ưu điểm vượt trội như không phải mở xương ức, giảm nguy cơ gây nhiễm khuẩn, thời gian hồi phục nhanh... tuy nhiên chi phí cao và chỉ áp dụng điều trị được cho một số dị tật như thông liên thất, hẹp van động mạch chủ, hẹp van động mạch phổi...
• Tim mạch can thiệp là phương pháp chữa bệnh tiên tiến với nhiều ưu điểm

Phẫu thuật tim

• Trường hợp không thể thông tim can thiệp thì các bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật để đóng các lỗ thông, mở rộng chỗ hẹp động mạch phổi, sữa hẹp eo động mạch chủ... Hiện nay, đã có phương pháp mổ tim nội soi ít xâm lấn giúp giảm đau đớn, giảm chảy máu, hồi phục nhanh, ít để lại sẹo. Đối với những ca bệnh nặng và không thể điều trị bằng phương pháp khác thì các bác sĩ sẽ đề xuất phương án cấy ghép tim cho người bệnh.

6. Hướng dẫn chăm sóc trẻ bị tim bẩm sinh?

Bởi những đặc thù về thể chất, trẻ bị tim bẩm sinh luôn cần được quan tâm và chăm sóc đặc biệt.

Việc tiêm vắc xin đầy đủ và khám sức khỏe định kỳ vô cùng quan trọng, giúp trẻ phát hiện sớm các nguy cơ gây bệnh để chủ động phòng tránh.

Hầu hết trẻ mắc dị tật tim bẩm sinh có thể sinh hoạt và tham gia các hoạt động vui chơi bình thường. Tuy nhiên, các môn hoạt động mạnh hoặc thi đấu đối kháng không phù hợp với trẻ bị bệnh. Những hoạt động thể chất ở mức độ vừa phải như bơi lội, đạp xe, đi bộ, chơi cầu lông,... sẽ giúp trẻ năng động và khỏe mạnh hơn.