Sỏi mật: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

1. Sỏi mật là gì?

Sỏi mật là tình trạng các muối canxi, sắc túi mật và cholesterol trong túi mật kết tinh thành một thể rắn. Các viên sỏi này “ẩn nấp” rất kỹ nên nhiều bệnh nhân còn không biết mình có sỏi cho đến khi có triệu chứng tắc ống túi mật và bị các cơn đau do viêm làm phiền.

Theo các chuyên gia, nếu phát hiện kịp thời và điều trị sớm, bệnh sỏi mật có thể chữa được dứt điểm. Tuy nhiên, nếu để lâu, bệnh sỏi mật có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng tuyến, ung thư túi mật, Viêm túi mật cấp tính viêm tụy… thậm chí là cướp đi sinh mạng của người bệnh.

2. Nguyên nhân gây sỏi mật

Nguyên nhân gây sỏi mật có thể bao gồm:

• Nhịn ăn: Túi mật của bạn có thể không tiết như bình thường
• Giảm cân nhanh: Gan của bạn tạo thêm cholesterol, có thể dẫn tới sỏi mật.
• Cholesterol cao
• Béo phì: Đây là một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất. Béo phì có thể làm tăng mức cholesterol và khó khăn trong làm rỗng túi mật.
• Bạn uống thuốc tránh thai , liệu pháp thay thế hormone cho các triệu chứng mãn kinh, hoặc đang mang thai. Nó có thể làm tăng cholesterol và làm tăng nguy cơ ứ mật ở túi mật.
• Bệnh mãn tính: ví dụ như bệnh tiểu đường những người này có lượng chất béo trung tính cao hơn-nguy cơ sỏi mật cao.
• Mang thai
• Nhiều lần mang thai
• Các vấn đề về máu tan máu (bệnh về máu dẫn đến thiếu máu)
• Di truyền học

Sỏi mật là loại sỏi được hình thành trong túi mật hoặc đường mật, gây ra các triệu chứng cho bệnh nhân như:

• Những cơn đau nhiều và liên tục kéo dài từ 30 phút đến vài giờ.
• Cơn đau thường xảy ra ở vùng bụng phải hoặc thượng vị
• Bệnh thường đau nhiều sau khi ăn hoặc về đêm khiến bệnh nhân khó ngủ

4. Những biến chứng của bệnh sỏi mật

Cholesterol kết tinh ở dạng cục nhỏ khi túi mật tích trữ lượng dịch mật nhiều hơn khả năng hòa tan muối mật. Nguyên nhân tình trạng ứ trệ cũng có thể vì hoạt động bất thường của túi mật. Sỏi túi mật trở thành nguồn gốc tình trạng bệnh lý khi chúng làm tắc ống túi mật hay gây viêm túi mật.

Sỏi túi mật có thể nhỏ vài milimet hoặc lớn vài centimet, có hình tròn, bầu dục hoặc nhiều hình dạng khác tùy theo cấu tạo. Có khi bệnh nhân chỉ có một vài sỏi nhưng có người bị rất nhiều sỏi.

Sỏi mật sẽ gây nhiều biến chứng nguy hiểm nếu bệnh kéo dài như: viêm túi mật, tắc nghẽn đường mật, ung thư túi mật... Do vậy, phát hiện và điều trị sớm rất quan trọng với người bệnh.

5. Ai dễ mắc sỏi túi mật?

Bệnh sỏi túi mật thường gặp ở nữ giới vì phần lớn liên quan kích thích tố nữ như progesteron khiến giảm vận động túi mật, trong khi estrogen làm tăng cholesterol và giảm acid mật hòa tan cholesterol. Estrogen gia tăng nồng độ cholesterol trong dịch mật, progesteron làm chậm tốc độ giải phóng túi mật. Điều này giải thích, vì sao xác suất mắc bệnh của phụ nữ giảm dần cùng tuổi tác (so với xu hướng mắc bệnh của nam giới).

Trước 40 tuổi, tỷ lệ sỏi mật ở phụ nữ (nguy cơ mắc bệnh đặc biệt tăng khi có thai) được chẩn đoán cao gần gấp ba lần nam giới; sau tuổi 60 xác suất mắc bệnh ở phụ nữ tăng không đáng kể. Liệu pháp hormon thay thế (estrogen) cũng làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt trong trường hợp hormon được bổ sung cho cơ thể ở dạng uống thay vì gián tiếp qua băng dính (qua da). Viên ngừa thai cũng làm gia tăng nguy cơ xuất hiện sỏi túi mật, nhất là trong 10 năm đầu sử dụng.

Tiếp theo là tình trạng béo phì: những mô trong cơ thể chứa mỡ nhiều hơn cũng sản xuất nhiều estrogen hơn. Thật phi lý, khi nguy cơ cũng gia tăng trong trường hợp sụt cân đột ngột vì nỗ lực giảm béo; bởi thực đơn nghèo năng lượng kìm hãm cơ chế sản xuất mật - yếu tố khiến cho quá trình kết tủa cholesterol diễn ra nhanh hơn. Tình trạng xuất hiện sỏi túi mật sau những ca Hút mỡ hoặc phẫu thuật làm nhỏ dạ dày nhằm hạn chế háu ăn xảy ra nhiều tới mức hiện không hiếm bệnh nhân yêu cầu cắt bỏ túi mật ngay khi thực hiện kỹ thuật này.

Một nguyên nhân nữa tiếp tay cho sự xuất hiện của sỏi túi mật là tiểu đường hoặc những bệnh khác hạn chế chức năng của túi mật hoặc làm chậm nhu động ruột - trong đó thậm chí có cả tình trạng tổn thương tủy sống.

Sỏi mật rất phổ biến. Khoảng 20% dân số sẽ phát triển sỏi mật trong cuộc đời của mình. Tuy nhiên, chỉ có 20-30 phần trăm phát triển thành các triệu chứng. Tuy nhiên nếu không kịp thời nguy hiểm sỏi mật có nguy cơ phát triển thành các biến chứng nguy hiểm sau:

• Vàng da, vàng mắt
• Viêm túi mật, nhiễm trùng túi mật
• Viêm đường mật, nhiễm trùng đường mật
• Nhiễm trùng huyết , nhiễm trùng máu
• Viêm tụy
• Ung thư túi mật
• Viêm túi mật cấp tính: Khi sỏi mật chặn ống dẫn mật từ túi mật, nó có thể gây viêm và nhiễm trùng trong túi mật. Điều này được gọi là Viêm túi mật cấp tính. Đây là một trường hợp cấp cứu y tế. Nguy cơ phát triển Viêm túi mật cấp tính từ sỏi mật có triệu chứng là 1 đến 3% .

Các triệu chứng liên quan đến Viêm túi mật cấp tính bao gồm:

• Đau dữ dội ở bụng trên hoặc giữa lưng phải
• Sốt
• Ớn lạnh
• Mất ngon miệng
• Buồn nôn và ói mửa

Một số sỏi mật nhỏ để lại túi mật và không gây tắc ống dẫn mật, không bị kẹt vào ruột non và theo phân đào thải ra ngoài. Để tránh sỏi phát triển to bạn nên thay đổi lối sống của mình như:

• Duy trì cân nặng khỏe mạnh.
• Tránh giảm cân nhanh chóng.
• Ăn một chế độ ăn uống chống viêm (ví dụ như nghệ)
• Tập thể dục thường xuyên.
• Uống các thực phẩm bổ sung theo lời khuyên của bác sĩ. Vitamin C và Lecithin là hai chất bổ sung mà bạn nên dùng để loại bỏ sỏi mật.

Dưới đây là các biện pháp y khoa đối với trường hợp tắc nghẽn ống dẫn mật bạn có thể cân nhắc:

• Phẫu thuật: Bác sĩ có thể loại bỏ túi mật bằng nội soi

• Phương pháp điều trị không phẫu thuật: Nếu bạn không thể phẫu thuật, bạn có thể dùng thuốc theo chỉ định để hòa tan sỏi mật do cholesterol gây ra.
• Sóng xung kích là một lựa chọn khác.Lithotripter là máy tạo ra sóng xung kích đi qua một người. Những sóng xung kích này có thể làm vỡ sỏi mật thành những mảnh nhỏ hơn.

Người bị sỏi mật cần thực hiện theo chỉ định của bác sĩ cũng như có một chế độ sinh hoạt hợp lý như:

• Ăn nhiều các thực phẩm giàu chất xơ giúp kích thích tiêu hóa, đẩy nhanh quá trình trao đổi chất và đào thải Cholesterol
• Bổ sung đủ vitamin, đặc biệt là vitamin A từ các loại hoa quả như táo, bưởi, dưa hấu...
• Uống nhiều nước giúp cơ thể đào thải chất độc trong cơ thể
• Thường xuyên vận động và sinh hoạt điều độ hợp lý

Và cần hạn chế:

• Ăn nhiều thực phẩm dễ tạo sỏi, nhiều canxi như: trứng, sữa...
• Thực phẩm nhiều đạm và dầu mỡ làm tăng cholesterol
• Hạn chế các loại gia vị gây kích ứng đường tiêu hóa như chua cay, mặn...

Sỏi mật là căn bệnh phổ biến và hay mắc phải nhưng phải ai cũng nhận biết được và điều trị. Đừng ngần ngại đi khám nếu bạn có những dấu hiệu của sỏi mật để được tư vấn và chữa trị sớm nhất.